فرزندخواندگی‌های غیرقانونی در مشهد یک معضل اجتماعی است؛ فرزندخواندگی، داستان مفصل و پیچیده‌ای دارد و بازگویی آن برای آن‌ها که در این راه قدم می‌گذارند و همچنین برای مددکاران، کارشناسان بهزیستی و مسئولان این فرزندان، لذت‌بخش و درعین‌حال غم‌انگیز است.
مدیر بهزیستی شهرستان مشهد در گفتگو با خبرنگار اختر شرق گفت: درصدی از فرزندخواندگی‌هایی که بهزیستی از آن مطلع می‌شود غیرقانونی است.
مهدی نخعی اضافه می‌کند: البته هیچ آماری از میزان واقعی فرزندخواندگی غیرقانونی یا خریدوفروش کودکان در دست نیست اما کسانی که پس از قبول کودک به فرزندخواندگی بدون طی مراحل قانونی، برای گرفتن شناسنامه به ما مراجعه می‌کنند، حدوداً ۲۵ درصد میزان کل فرزندخواندگی‌های قانونی است که از طریق ضوابط و مقررات انجام می‌گیرد.
وی بابیان اینکه فرزندخواندگی دریکی دو سال اخیر، تغییر چندانی نکرده می‌گوید: بااینکه تلاش در جهت کاهش پشت نوبتی‌های فرزندخواندگی، توسط گروه تخصصی بهزیستی که باعث کاهش فرزندان شیرخوارگاه شده، ولی آمار پشت نوبتی‌های فرزندخواندگی همچنان بالا است چون اکثر خانواده‌ها متقاضی تحویل فرزند شیرخوار هستند و بر اساس قانون امکان واگذاری فرزند شیرخوار به آن‌ها وجود ندارد.
وی ادامه داد: اگر فرایند نگهداری از فرزند در خانواده بدون مدارک هویتی ادامه پیدا کند بچه در آینده دچار مشکل می‌شود بنابراین بهتر است برای طی مراحل قانونی اقدام لازم را انجام دهد تا بعداً دچار مشکلات مضاعف نشود.
به گفته‌ی نخعی، بیشتر فرزندخواندگی‌های غیرقانونی که به شکل سنتی انجام می‌گیرد در طبقات متوسط صورت می‌گیرد چون غالباً از قوانین آگاه نیستند و یا اهمیتی به هویت‌مندی قانونی نمی‌دهند.
مدیر بهزیستی شهرستان مشهد در خصوص تقاضاها و نتایج بررسی‌های این موضوع در سال جاری می‌گوید: در پنج ماه نخست امسال حدود ۵۵ کودک به شکل قانونی به فرزندخواندگی داده‌شده است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین ۳۵۰ خانواده پشت نوبت فرزندخواندگی در مشهد قرار دارند که نسبتاً تعداد بالایی است و علت‌های مختلفی دارد اما بررسی این علل هم شاید در اصل موضوع، تغییری ایجاد نکند و آمار پشت نوبتی‌های ما همچنان بالا است.
وی اضافه می‌کند: البته متقاضیان فرزندخواندگی، گروه‌های مختلفی هستند که بعضی صاحب فرزند هستند و فرزندان دیگری می‌خواهند، گروهی هستند که اصلاً ازدواج‌نکرده‌اند و بچه‌دوست دارند، بعضی‌ها دچار ناباروری می‌باشند و بچه می‌خواهند وعده‌ای هم فرزند یا فرزندانشان فوت‌شده و دنبال فرزند دیگر هستند.
کارشناس مسئول فرزندخواندگی بهزیستی شهرستان مشهد نیز در این زمینه می‌گوید: کار فرزندخواندگی را با دقت و ظرافت زیاد و با وسواس انجام می‌دهیم چون سرنوشت کودکان برایمان اهمیت زیادی دارد.
رابعه طهماسبی در خصوص پیچیدگی‌های این موضوع می‌گوید: ما در مراحل مختلفی که در این کار هست، شرایط و صلاحیت‌های خانواده‌های متقاضی را به‌دقت بررسی می‌کنیم و آن‌ها را با قوانین و دستورالعمل‌ها تطبیق می‌دهیم که مبادا حقی از کودک ضایع شود.
او همچنین یادآور می‌شود: البته این کار مثل راه رفتن روی لبه تیغ است، چون اگر خانواده از پیگیری قانونی کار خسته، مأیوس یا ناامید شود ممکن است به روش دیگری متوسل گردد که نه به صلاح خودش و نه به نفع کودک است.
وی خاطرنشان می‌کند: خانواده‌ای که به شکل غیرقانونی یا از طریق خریدوفروش، صاحب یک فرزند شده، وقتی به ما مراجعه می‌کند ما با شرایط سختی مواجه هستیم و کار سنگین و پرهزینه‌ای ازنظر عاطفی، روانی و حتی مالی پیش روداریم.
طهماسبی تأکید می‌کند: ما نه می‌توانیم سخت‌گیری بیش‌ازاندازه داشته باشیم که خانواده از پیگیری کار منصرف شود و هم باید به خاطر کودک و آینده‌اش صلاحیت‌های خانواده را بررسی و تأیید کنیم. این است که کار مددکار و کارشناس در این فرایند، دشوار می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: اگر کار به اینجا برسد که مجبور به جداسازی فرزند شویم، این تصمیم بسیار سختی برای ما و برای کودک خواهد بود چون او مدت‌ها با این خانواده زندگی کرده و به محیط زندگی‌اش عادت کرده است.
وی می‌گوید: در این‌گونه موارد ما برای توانمندسازی خانواده اقدام می‌کنیم تا بتوانیم حداقل شرایط موردقبول قانون را در خانواده ایجاد کنیم که بشود فرایند قانونی برای او و کودک انجام شود.
طهماسبی یکی دیگر از چالش‌های این موضوع را افشای حقیقت برای کودک عنوان می‌کند و می‌گوید: از همان زمان که کودک، سؤالات مختلفی در مورد تولدش می‌کند و یا موقع رفتن به مدرسه و میان دوستانش، چیزهایی از دیگران راجع به خودش و والدینش می‌شنود باید حقیقت با او در میان گذاشته شود و با کمک روان‌شناس و مددکار، این موضوع واشکافی گردد که کودک از این موضوع صدمه نبیند و دچار آسیب روحی نشود.
وی در همین زمینه یادآور می‌شود: بعضی خانواده‌ها بچه‌های اطرافیان یا اقوام خود را که به دلیلی از خانواده طردشده یا دچار مخاطرات جدی خانوادگی هستند به‌صورت سنتی به فرزندی می‌پذیرند و سال‌ها بعد هنگامی‌که برای مدرسه رفتن نیاز به شناسنامه هست یا در اتفاقات و سوانح که ثبت هویت کودک موردنیاز است به نهادهای قانونی و بهزیستی مراجعه می‌کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: این شرایط، همان وضعیت شکننده و حساسی است که ما باید خیلی بااحتیاط و با آرامش، قضیه را پیش ببریم و به‌گونه‌ای مشکل را حل کنیم که هم‌خانواده دلسرد و ناامید نشود و کار را تا پایان ادامه دهد و هم کودک صدمه نبیند و بتواند از این فرایند عبور کند.
این کارشناس اجتماعی، کار مددکاری فرزندخواندگی را دشوار توصیف می‌کند و می‌گوید: به نظر من باید قانون حمایت از کودکان و نوجوانان باید بازنگری شود تا با تسهیل شرایط فرزندخواندگی، متقاضیان را قانع کنیم که همین مسیر قانون را پیگیری کنند و خدای‌ناکرده به سمت‌وسوی دیگری برای گرفتن بچه نرود چون چالش‌های زیادی در آن مسیر هست و همه‌ی خانواده و کودک و همچنین کارشناسان ما و دستگاه قضایی را درگیر می‌کند و مشکلات متعددی بر سر راهشان قرار می‌گیرد.
