رئیس اداره ثبت وحریم آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: مجموعه خانه فنجان های قنات جهانی قصبه گناباد به شماره ۳۳۹۷۲ و به تاریخ ۱۱/۵/۱۴۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت و به استان ابلاغ شد.
به گزارش اختر شرق؛ محمود طغرایی با اعلام این خبر گفت: خانه فنجان به فضاهای اتاق مانندی گفته می‌شود که در گذشته کشاورزان بهره‌مند از آب قنات‌ها یا جوی‌های آب، برای اراضی خود از این نظام آبیاری استفاده می‌کردند، به آن محل مراجعه و از میزان زمانی که سهم آب داشتند با خبر می‌شدند.
رئیس اداره ثبت وحریم آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی با بیان این‌که نظام آبیاری سنتی در اغلب قنات‌ها در گذشته براساس ساعت آبی بوده است، تصریح کرد: این ساعت شامل یک فنجان سوراخ‌دار خالی در داخل یک تاس یا کاسه پر آب است و مقدار زمان مشخصی که آب از کاسه وارد فنجان بالایی می‌شده برابر با سهم یا سهام هر کشاورز از آب قنات بوده است.
او اظهار کرد: این فضاها خیلی کوچک است و عمدتا به‌صورت مدور با سقف‌های گنبدی کوچک ساخته شده اند. قدمت این سازه‌ها عمدتا از دوره قاجار یا کمی قدیمی‌تر هستند.
طغرایی گفت: این خانه‌ها در اراضی پایین دست قنات و در مسیرهای اصلی یا فرعی و با فاصله‌های مشخصی از هم ساخته می‌شدند.
هم‌اکنون شش خانه فنجان در این اراضی مورد مستندسازی و ثبت ملی قرار گرفته و ضروری است مورد حفاظت، مرمت و باززنده‌سازی قرار گیرند.
او یادآور شد: قنات قصبه گناباد در زمره قنات‌های بسیار با ارزش ایرانی قرار داشته و در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت و برنامه‌های عمده‌ای در معرفی آن تاکنون انجام شده است.
رئیس اداره ثبت وحریم آثار تاریخی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی تصریح کرد: ساختار تقسیم سنتی آب قنات‌های تاریخی خراسان نیز به عنوان نشانه‌هایی از نبوغ ریاضی مبتنی بر دانش بومی در هر منطقه نیز در فهرست آثار میراث‌فرهنگی ناملموس کشور ثبت شده است.
